Likit stake etme, genellikle proof-of-stake blok zincirlerini güvence altına almak için bir kripto para varlığını stake etmenin özel bir yoludur ve kullanıcıların başka amaçlarla stake edilen değere erişimini korumasına olanak tanır. Stake işleminin ardından protokol otomatik olarak bir likit staking tokenı (LST) üretir ve bu token, orijinal kripto para stake edilmeye devam ederken türev bir token aracılığıyla likidite sağlar. Bu LST, stake edilen kripto paranın sahipliğini kanıtlayan bir makbuz görevi görür ve merkezi olmayan finans (DeFi) ve diğer desteklenen uygulamalar içinde aktarılabilir, saklanabilir, takas edilebilir ve kullanılabilir.
Likit stake etme, geleneksel stake etme yöntemlerine kıyasla daha fazla likidite ve sermaye verimliliği sunarak stake etmeyi geliştirir. Tipik olarak, stake etme süreci, stake edilen kripto para birimini stake edildiği süre boyunca diğer uygulamalar için kullanılamaz hale getiren bağlama ve çözme dönemlerini içerir, ancak likit stake etme, devredilebilir LST'yi çıkararak bunun üstesinden gelir. LST'ler, stake edilen temel varlıkların mülkiyetine ek olarak, tahakkuk eden tüm ödüllerin haklarını da elinde tutar.
LST'ler, stake edilen temel varlıkların likiditesini artırarak ve bu sermayenin daha verimli kullanılmasına olanak tanıyarak geleneksel stake yapılarına göre önemli avantajlar sunar. Önceki sistemler kesinlikle stake etme süreci yoluyla getiri sağlarken, LST'ler bu likiditenin DeFi ekosisteminde birden fazla zincirde aktif kalmasına izin vererek ek getirilere erişim sağlar. Kullanıcılar, yield farming ve diğer DeFi stratejilerine girme fırsatından yararlanarak potansiyel olarak getirilerini artırırken, stake ettikleri varlıkların faydalarından da yararlanmaya devam eder. Aslında, LST'lerin varlığı, aynı dayanak teminatın Loop Staking olarak bilinen bir süreç aracılığıyla etkin bir şekilde birden fazla kez stake edilebileceği anlamına gelir.
Dahası, LST'ler bu tür tokenlar sunmayan stake protokollerine kıyasla olağanüstü esneklik sağlar. Genellikle staking süreciyle ilişkili uzun bağlanma süreleri olsa da, LST'ler son derece basitlik ve değerin staking sürecine girip çıkmasında daha az kısıtlama sağlar. LST'ler, LST'nin değerini aldığı teminatın değiştirilmesi için satılabildiğinden, LST'lerle bağlanma kısıtlamaları etkin bir şekilde ortadan kaldırılır. Aslında, bir bütün olarak stake etme süreci, bu LST'lerin alım ve satımına basitleştirilebilir, çünkü LST'yi elinde tutan kişi, stake ve yatırılan teminatla ilişkili getiri haklarına sahiptir. Lorenzo Protokolü ile, getiri ve temel anapara hakları iki ayrı tokena bile bölünebilir.
Likit stake etme süreci oldukça basit olsa da, bu kavram temel blok zincirine bağlı olarak farklı şekilde uygulanmaktadır.
Likit stake etmenin ortaya çıktığı Ethereum'da EigenLayer, stake edilmiş eterin (ETH) Katman 1 Ethereum blok zincirinden çıkarılmadan çeşitli merkezi olmayan protokollerde stake edilmesine olanak tanır. Bu, stake edilmiş ETH'nin aynı anda diğer stake protokollerinde de kullanılmasına izin vererek Ethereum'un temel güvenlik modelini korur. Bir aracı olarak hareket eden EigenLayer, akıllı sözleşmesinin stake edilen ETH için para çekme kimlik bilgisi olarak ayarlanmasını gerektirerek restaking havuzlarının oluşturulmasını kolaylaştırır. Bu kurulum, doğrulama için kriptografik kanıtlar kullanarak, stake edenin doğrulamayı tercih ettiği ek stake protokollerine dayalı olarak ek kesme koşullarının uygulanmasını sağlar. Ek olarak, doğrulayıcılar, stake edilmiş ETH'lerini ve ilgili haklarını temsil eden, likit olan ve başka uygulamalarda kullanılabilen türev ERC-20 LST'leri alırlar.
Babylon, Bitcoin hodler'larının bir proof-of-stake güvenlik modeline katılmalarını sağlamak için yenilikçi bir yaklaşım sunuyor. Protokol, gelişmiş akıllı sözleşme işlevlerini taklit etmek için Bitcoin'in sınırlı komut dosyası oluşturma yeteneklerini aşmaktadır. Bu, stake için kullanılan bitcoin'i kilitlemek, kilidini açmak ve kesmek için belirli koşulları tanımlayan komut dosyaları kullanarak doğrudan Bitcoin blok zincirinde stake sözleşmelerinin oluşturulmasına olanak tanır.
Anahtar komut dosyası öğeleri arasında zaman kilidi mekanizmaları için OP_CHECKSEQUENCEVERIFY ve imza doğrulama için OP_CHECKSIG bulunur. Babylon'un yalnızca bitcoin'in staking için kullanılmasını sağlayabildiği unutulmamalıdır. Likit stake etme veya birden fazla zincire restaking gibi daha gelişmiş özelliklere erişmek için Lorenzo gibi ek protokoller gereklidir, çünkü Babylon tek başına bu işlevleri desteklemez.
Solana'daki Jito gibi diğer kripto para ağları için çoğu likit stake protokolü Ethereum'daki EigenLayer'a benzer bir şekilde çalışır ve Bitcoin'in sınırlı komut dosyası dili, orada işlerin farklı yürümesinin nedenidir.
LSTs tokenlerinin stake sahiplerine verilebileceği çeşitli farklı yollar da vardır. En basit haliyle, LST'ler, stake temel katmana yatırıldıktan hemen sonra ilgili blok zinciri ağında stake sahibine verilir. Yeni çıkarılan bu tokenlar, orjinal stake'i ve belirli bir stake döneminin sonunda tahakkuk eden stake getirisini çekme hakkına sahiptir. Bu stake ile ilişkili getiri nedeniyle, tokenlar stake edilmediğinde temel kripto para birimine kıyasla primli işlem görmelidir.
Önceki bölümde kısaca bahsedilen bir diğer kavram da likit restaking'dir. Bu, likit stake etmeye benzer, ancak temel fark, altta yatan kripto paranın birden fazla ağda stake edilmesidir. Likit restaking tokenları (LRT'ler), temel kripto para birimini ve bağlı olduğu çeşitli stake protokollerinden elde edilen getiriyi temsil etmesi bakımından LST'lere benzer. Birden fazla stake protokolünün varlığı nedeniyle, LRT'ler LST'lerden daha da yüksek bir primle işlem görme eğilimindedir.
LST'ler ve LRT'ler de bazı likit stake protokollerinde iki farklı tokena ayrılabilir. Bu iki ayrı token, temel kripto para teminatını ve bu teminatla ilişkili getirileri temsil eder. Getirinin temel stake’ten ayrılması, stake edilen kripto paranın türev tokenı ile bire bir temele daha yakın bir şekilde işlem görmesini sağlar. Bu da likit stake işlemini, stake edilen kripto parayı güvence altına aldığı aynı proof-of-stake kripto para ağına taşımanın bir yolu haline getirir. Bu temel kripto para hissesini temsil eden tokenlar likit anapara tokenları (LPT'ler) olarak bilinirken, stake’in tahakkuk ettiği getiri haklarını temsil eden tokenlar getiri tahakkuk eden tokenlar (YAT'ler) olarak bilinir.